ULAGA

.NET Framework; bilgisayar yazılımlarını ortak bir platform üzerinde çalıştırabilmek için Microsoft’un geliştirdiği bir teknolojidir. .NET kararlı bir şekilde çalışabilen uygulamaları kolayca geliştirebilmek için sağlanan bir ortamdır. .NET Framework tamamen diller arası uyumluluk için geliştirilmiştir. Diller arası uyumluluğu; .NET bileşenlerinin hangi dilde yazıldığına bakılmaksınız diğer bir dil ile etkileşime geçebilmesi diye de yorumlayabiliriz. Örnek olarak; .NET teknojisi sayesinde VB’de yazılmış bir uygulama C# ile yazılmış bir DLL dosyasını referans olarak kullanabilir. .NET iki önemli bileşenden meydana gelmiştir:
# Çalışma-Zamanı Ortak Dil (Common Language Runtime – CLR)
# Sınıf Kütüphaneleri (Class Libraries)

Çalışma-Zamanı Ortak Dil (Common Language Runtime – CLR)
CLR için kısaca .NET’i çalıştıran motor da diyebiliriz. Normalde .NET ortamında geliştirilmeyen bir yazılım derlendiğinde makine kodundan oluşan bir exe dosyası üretirilir ve bu işletim sistemi bu exe dosyasını olduğu gibi çalıştırır. Ancak .NET’te geliştirilmiş bir yazılım derlendiğinde saf makine kodundan (ASM) oluşan çalıştırılabilir bir exe dosyası üretilmez. Üretilen dosya Microsoft Ara Dili (Microsoft Intermediate Language - MSIL) diye adlandırılan ASM tarzı özel bir kod türü içerir. MSIL; CLR tarafından okunup yorumlanabilmek için tasarlanmış düşük seviyeli bir dildir. Ortak Dil Tanımlaması (Common Language Specification – CLS) .NET derleyicilerinin onayladığı asgari standartları içerir. Böylelikle .NET derleyicisi ile derlenmiş herhangi bir kod .NET Framework ile birlikte çalıştırılabilir.

Dip Not: Java sistemi bilenler için durum daha kolay anlaşılacaktır. JRE kurulan ortamda nasıl Java uygulamaları sorunsuzca çalıştırılabiliyorsa .NET Framework kurulu ortamlarda da .NET yazılımları rahatlıkla çalıştırılabilir. O yüzden diller arası uyumluluktan bahsedilir.

Sınıf Kütüphaneleri (Class Libraries)
Sınıf kütüphanesi .NET uygulamalarında ortak olarak kullanabilmek için önceden oluşturulmuş kod kütüphaneleridir. Bu kütüphane sayesinde .NET uygulamaları daha kolay bir şekilde geliştirilebilmektedir.

.NET şuan için şu dilleri destekliyor:
APL VC++ C# Cobol Component Pascal Curriculum Eiffel Forth Fortran Haskell Java Language Microsoft JScript Mercury Mondrian Oberon Pascal Perl Python RPG Scheme Small Talk Standard ML Microsoft Visual Basic...

Biz C# dilini kullanacağız.

Şimdilik bu alt konumuzun da sonuna geldik. Bazı yerler fazla teorik kaçmış ya da sıkıcı gelmiş olabilir. Ancak bu teknolojiyi kullanarak yazılım geliştirmek istiyorsak temel çalışma prensibini bilmemiz gerekli. Kursta elimden geldiği kadar aktif olmaya çalışıyorum. Bu arada kurs ile sadece geceleri ilgilenebiliyorum.

ULAGA

C# .NET'te çalışacak uygulamalar oluşturabilmek için geliştirilmiş bir dildir. C ve C++ gelişmiş bir sürümüdür ve Microsoft tarafından .NET platformu ile çalışması için geliştirilmiştir. C# dili Turbo Pascal derleyicisini ve Delphi'yi oluşturan takımın lideri olan Anders Heljsberg ve Microsoft'da Visual J++ takımında çalışan Scott Wiltamuth tarafından geliştirilmiştir. C# dili diğer dillerin en iyi özellikleri birleştirilerek oluşturulmuştur. Sözdiziminin (sytax) C++'dan daha basit olduğu için C# kullanarak uygulama geliştirme daha kolaydır. C# güçlü bir dildir. C++'da yapmak isteyip de C#'da yapılamayacak şey yok denecek kadar azdır. C++'ın sistem belleğine direk olarak erişimi ve yönetimi gibi çok gelişmiş özelliklerini C# da barınmaktadır. Bu programlama tekniği potansiyel bir tehlike riski içerir. Zira yanlışlıkla bellekteki önemli sistem alanlarının üzerine veri yazılabilir ve çok ciddi sistem hataları meydana gelebilir.
Bu yüzden tehlikeli sonuçlar doğurabileceği için kursumuzda bu konu üzerinde fazla durmayacağız.

C# kullanılarak; Windows uygulamaları Web uygulamaları ve siteleri Web servisleri geliştirilebilir.

NOT: Bu bölümü kısa tuttum. Zira C#'ı diğer bölümlerdeki ayrıntılı olarak özelliklerini anlatırken daha iyi anlayacaksınız...

ULAGA

Microsoft Visual C# 2010 Express ortamında; Windows uygulamaları yeni nesil WPF uygulamaları konsol uygulamaları ve sınıf kütüphaneleri (DLL) geliştirilebilir.
Kursta temel C# yapısını anlatırken genellikle konsol uygulamaları üzerinden gideceğim.
Ancak ileriki aşamalarda bütün uygulamalar tamamen Windows uygulamaları üzerine olacak.
Microsoft Visual C# 2010 Express ortamını ise örnek bir Windows uygulaması üzerinden anlatacağım.

Başlangıç Ekranı



Visual C# 2010 Express'i çalıştırdığımızda yukarıdaki gibi karşımıza başlangıç ekranı gelir.
Üst tarafta menü ve araççubukları sağ ve sol yanlarda açılır pencereler ve orta içerikte ise kısayollar ve internet bağlantıları bulunmaktadır.
Orta içerikte hızlıca yeni proje oluşturulabilir var olan proje ve en son açılan projeler açılabilir.
Şimdi sırasıyla bu ortamdaki pencereleri araççubuklarını menüleri anlatacağım.
Bu ortamdaki yazılım geliştirme genel olarak Tasarım (Design) ve Kodlama (Code) olmak üzere iki bölümden oluşur.
Konsol uygulamaları geliştirirken ise sadece Kodlama (Code) üzerine oluşur.





Toolbox (Araç Kutusu) Penceresi

Aşağıdaki pencerede de gördüğünüz gibi Windows uygulamaları yazarken ihtiyaç duyduğumuz bütün denetimleri içerir.
Button Label TextBox CheckBox RadioButton gibi.
Bu denetimleri tasarladığımız forma ekleyebilmek için ya üzerine çift tıklarız ya da o denetimi tutup forma sürükler bırakırız.
Denetimler bu kadar ile sınırlı değildir.
İstersek internetten bulduğumuz ya da kendi hazırladığımız denetimleri de bu araç kutusuna ekleyebiliriz.
En çok kullanılan denetimleri kursun ilerleyen safhalarında örnekleri ile birlikte açıklayacağım.



Solution Explorer (Çözüm Gezgini) Penceresi

Bu pencere aslında geliştirdiğimiz yazılımların temel taşlarını oluşturan önemli bir denetim penceresidir.
İçerisinde geliştirdiğimiz yazılımın projesine ait bütün dosyaları hiyerarşik bir şekilde barındırır ve o dosyaları yönetmemizi sağlar.
Bu pencerede projemize yeni formlar sınıf dosyaları ve referansları klasörler veritabanı ve normal dosyaları ekleyebiliriz.



Properties (Özellikler) Penceresi

Form üzerinde seçtiğimiz denetimlerin bütün özelliklerini ayarladığımız penceredir.
Başta o denetimin ID'si görünen yazısı genişliği boyu konumu olmak üzere bütün özelliklerini tanımlayabiliriz.



Toolbars (Araççubukları)

Toolbars (Araççubukları) yazılım geliştirirken iş hızımızı arttırmak için yapacağımız işlerin kısayollarını barındırırlar.
Örneğin yeni proje dosya kaydet kes kopyala yapıştır gibi işlemlere hızlıca ulaşmamızı sağlarlar.



Menü Çubuğu

Menü çubuğu bu ortamda yapacağımız bütün işlevlerin hiyerarşik bir şekilde toplandığı yerdir.
Menüdeki en kullanışlı olan seçenekleri sırasıyla açıklayacağım.
Not : Menü seçenekleri ortam içeriklerine göre değişiklikler göstermektedir.





File > New Project... : Yeni bir proje oluşturmak için yukarıdaki pencereyi açar.
File > Open Project... : Var olan bir projeyi açmak için kullanılır.
File > Open File... : Herhangi bir dosyayı açmak için kullanılır.
File > Add > New Project... : Var olan Solution'a yeni bir proje eklemek için kullanılır.
File > Add > Existing Project... : Var olan Solution'a var olan bir projeyi eklemek için kullanılır.
File > Close : O an açık olan dosyayı kapatır.
File > Close Solution : O an açık olan Solution'ı kapatır.
File > Save : O an seçili olan dosyayı kaydeder.
File > Save As... : O an seçili olan dosyayı farklı kaydeder.
File > Save All : Bütün dosyaları kaydeder.
File > Export Template : Seçili olan dosyayı şablon olarak kaydeder.
File > Page Setup... : Yazdırılacak olan sayfanın ayarlarını barındırır.
File > Print... : Seçili olan sayfayı yazdırır.
File > Recent Files : Son açılan dosyaları gösterir.
File > Recent Projects and Solutions : Son açılan proje ve Solutionları gösterir.
File > Exit : Programdan çıkmamızı sağlar.

Edit > Undo : Son yaptığımız işlemi geri alır.
Edit > Redo : Son yaptığımız işlemi tekrardan getirir.
Edit > Cut : Seçilen yazıyı/dosyayı keser.
Edit > Copy : Seçilen yazıyı/dosyayı kopyalar.
Edit > Paste : Kesilen ya da kopyalanan yazıyı/dosyayı yapıştırır.
Edit > Select All : O an açılı olan dosyadaki bütün yazıları/parçaları seçer.
Edit > Delete : Seçilen yazıyı/dosyayı siler.
Edit > Quick Find : O an açılı olan dosyada istediğimiz yazıyı bulmamızı sağlar.
Edit > Quick Replace : O an açılı olan dosyada değiştirmek istediğimiz yazıyı bulup değiştirmemizi sağlar.
Edit > Format Document : Yazdığımız C# kodlarını hiyerarşik bir şekilde düzenler.
Edit > Comment Selection : Seçilen yazıyı açıklama satırı haline getirir.
Edit > Uncomment Selection : Açıklama satırı olan kodların başındaki // açıklama işaretini kaldırır.
Edit > Insert Snippet... : Seçilen satıra if for switch gibi kod parçacıkları ekler.

View > Code : Kodlama ekranına geçer.
View > Design : Tasarım ekranına geçer.
View > Start Page : Başlangıç ekranını gösterir.
View > Other Windows : Toolbox Solution Explorer ve Properties gibi pencereler kapalı ise onları gösterir.
View > Toolbars : İşimizi hızlandıran araççubuklarını açıp kapatmamızı sağlar.
View > Full Screen : Microsoft Visual C# 2010 Express ortamını tam ekran yapar.

Project > Add Windows Form... : Projeye yeni bir form ekler.
Project > Add Class... : Projeye yeni bir sınıf ekler.
Project > Add New Item... : Projeye yeni bir parça ekler.
Project > Add Existing Item... : Projeye var olan bir parça ekler.
Project > Add Reference : Projeye referans ekler.
Project > Add Service Reference : Projeye servis referansı ekler.
Project > Set as StartUp Project : Seçilen projeyi Solution'da başlangıç projesi olarak ayarlar.
Project > Add Class : Projeye yeni sınıf ekler.
Project > Publish : Bitirdiğimiz yazılımı dağıtım edilecek hale getirir.

Debug > Start Debugging : Yazılımı hata ayıklama modunda çalıştırır.
Debug > Build Solution : Solution'ı derler.
Debug > Step Into : Hata ayıklama modunda fonksiyonların içlerine girerek adım atlar.
Debug > Step Over : Hata ayıklama modunda fonksiyonların içlerine girmeyerek adım atlar.
Debug > Toggle Breakpoint : Hata ayıklama modunda o satırda dursun diye seçilen satıra Breakpoint ekler ya da kaldırır.
Debug > Window > Output : Derleme ile ilgili bilgileri gösteren Output penceresini gösterir..
Debug > Window > Immediate : Yazılımı çalıştırmadan metodları test edebileceğiniz Immediate penceresini gösterir.
Debug > Clear All DataTips : Bütün VeriGöstergeçlerini (DataTips) siler.
Debug > Export DataTips... : Tanımlanmış VeriGöstergeçlerini (DataTips) XML olarak dışarıya kaydeder.
Debug > Import DataTips... : Önceden XML olarak dışarıya kaydedilmiş VeriGöstergeçlerini (DataTips) proje içerisine aktarır.
Debug > Options and Settings : Debug modu ile ilgili ayarların da bulunduğu ortamın ayarlarını düzenleyebileceğiniz ayarlar dialog penceresini açar.
Not : Immediate penceresi ve VeriGöstergeçlerini (DataTips) Hata Ayıklama konusunda ayrıntılı bir şekilde açıklanacaktır.

Data > Show Data Sources : Projeye eklenmiş veri kaynaklarını gösterir.
Data > Add Data Source... : Projeye yeni bir veri kaynağı ekler.

Format > Align > Lefts : Form üzerinde seçili olan denetimleri yatay eksende sola dayalı olarak hizalar.
Format > Align > Centers : Form üzerinde seçili olan denetimleri yatay eksende merkeze dayalı olarak hizalar.
Format > Align > Rights : Form üzerinde seçili olan denetimleri yatay eksende sağa dayalı olarak hizalar.
Format > Align > Tops : Form üzerinde seçili olan denetimleri dikey eksende üste dayalı olarak hizalar.
Format > Align > Middles : Form üzerinde seçili olan denetimleri dikey eksende ortaya dayalı olarak hizalar.
Format > Align > Bottoms : Form üzerinde seçili olan denetimleri dikey eksende aşağıya dayalı olarak hizalar.
Format > Align > to Grid : Form üzerinde seçili olan denetimlerin ızgaraya dayalı olarak hizalar.
Format > Make Same Size > Widht : Form üzerinde seçili olan denetimlerin genişliklerini eşitler.
Format > Make Same Size > Hight : Form üzerinde seçili olan denetimlerin boylarını eşitler.
Format > Make Same Size > Both : Form üzerinde seçili olan denetimlerin ebatlarını eşitler.
Format > Make Same Size > Size to Grid : Form üzerinde seçili olan denetimlerin ebatlarını ızgaraya göre boyutlandırır.
Format > Horizontal Spacing > Make Equal : Form üzerinde seçili olan denetimlerin arasındaki yatay eksen üzerinde olan boşlukları eşitler.
Format > Horizontal Spacing > Increase : Form üzerinde seçili olan denetimlerin arasındaki yatay eksen üzerinde olan boşlukları arttırır.
Format > Horizontal Spacing > Decrease : Form üzerinde seçili olan denetimlerin arasındaki yatay eksen üzerinde olan boşlukları azaltır.
Format > Horizontal Spacing > Remove : Form üzerinde seçili olan denetimlerin arasındaki yatay eksen üzerinde olan boşlukları kaldırır.
Format > Vertical Spacing > Make Equal : Form üzerinde seçili olan denetimlerin arasındaki dikey eksen üzerinde olan boşlukları eşitler.
Format > Vertical Spacing > Increase : Form üzerinde seçili olan denetimlerin arasındaki dikey eksen üzerinde olan boşlukları arttırır.
Format > Vertical Spacing > Decrease : Form üzerinde seçili olan denetimlerin arasındaki dikey eksen üzerinde olan boşlukları azaltır.
Format > Vertical Spacing > Remove : Form üzerinde seçili olan denetimlerin arasındaki dikey eksen üzerinde olan boşlukları kaldırır.
Format > Center in Form > Horizontally : Form üzerinde seçili olan denetimi/denetimleri yatay eksen üzerinde form/panel/gropbox içinde ortalar.
Format > Center in Form > Vertically : Form üzerinde seçili olan denetimi/denetimleri dikey eksen üzerinde form/panel/gropbox içinde ortalar.
Format > Order > Bring to Front : Form üzerinde üstüste gelmiş olan denetimlerin içinde seçili olan denetimi/denetimleri üste getirir.
Format > Lock Controls : Form üzerinde seçili olan denetimi/denetimleri sabitler. Sabitlenen o denetim/denetimler artık form üzerinde fare ile sürüklenerek konumları değiştirilemez.
Not : Bu seçenekleri bir form üzerindeki denetim ya da denetimler üzerinde deneyerek ne işe yaradıklarını daha kolay anlayabilirsiniz.

Tools > Extension Manager... : Microsoft Visual C# 2010 Express ortamı için olan eklentileri düzenlemeye yarayan aşağıdaki pencereyi açar.
Tools > Settings : Bu alt menü Microsoft Visual C# 2010 Express ortamındaki menü araççubuğu ve pencerelerin düzenini değiştiren hazır seçenekleri barındırır ve bu barındırdığı seçenekleri dışarıdan alır ya da dışarıya aktarır.
Tools > Customize... : Menü ve araççubuklarındaki seçenekleri düzenlemeye yarayan aşağıdaki pencereyi açar.
Tools > Options... : Geliştirme ortamındaki bütün ayarlarını düzenleyebileceğiniz aşağıdaki ayarlar dialog penceresini açar.







Window > New Window : Sekme grubunda seçili olan kod penceresinden bir tane daha oluşturur.
Window > Split/RemoveSplit : Sekme grubunda seçili olan kod penceresini ikiye böler ya da böldüğünü kaldırır.
Window > Float : Sekme grubunda seçili olan pencereyi sekme grubundan kaldırarak serbest bırakır.
Window > Dock : Açılır/kapanır olan pencereleri sabitler.
Window > Dock as Tabbed Document : Açılır/kapanır olan pencereleri sekme grubuna açık bir şekilde sabitler.
Window > Auto Hide : Açılır/kapanır olan pencereleri imlecin üzerinden çekildiğinde otomatik biçimde gizlenecek hale getirir.
Window > Hide : Açılır/kapanır olan pencereleri geliştirme ortamından kaldırır.
Window > Auto Hide All : Açılır/kapanır olan bütün pencereleri imlecin üzerinden çekildiğinde otomatik biçimde gizlenecek hale getirir.
Window > New Horizontal Tab Group : Sekme grubunda seçili olan pencere için yatay olarak yeni bir sekme grubu oluşturulur.
Window > New Vertical Tab Group : Sekme grubunda seçili olan pencere için dikey olarak yeni bir sekme grubu oluşturulur.
Window > Close All Documents : Sekme gruplarındaki bütün açılı olan pencereleri kapatır.
Window > Reset Window Layout : Geliştirme ortamındaki bütün pencerelerin düzenlerini sıfırlar.
Window > ... ... ... : Son açılan pencerelerin listesidir.

Not : Help menüsünün seçeneklerini internete dayalı olduğu için açıklamayacağım. Geliştirme ortamı ve diller hakkındaki bütün yardımları içeren MSDN yardım kütüphanesi Visual Studio ile kurulabilmektedir. Ancak günümüzde yazılımcılık ile uğraşanların %99'un evinde internet olduğu için MSDN yardım kütüphanesinin çok da gerekli olacağını düşünmüyorum.

Ortam Kullanımı ile İlgili Birkaç Bilgi

Çoğu zaman yazdığımız binlerece satır kod içindeki bir kelimeyi ya da metni topluca değiştirmek isteyebiliriz.
Bunun için menüden Edit > Quick Replace seçeneğini seçerek aşağıdaki Quick Replace penceresini açabiliriz.
Ayrıyeten klavyede CTRL+H kısayolunu kullanarak da bu işi gerçekleştirebiliriz.
Değiştirilecek olan kelimeyi ya da metni 'Find what:' kutucuğuna yeni kelimeyi de 'Replace with:' kutucuğuna yazıyoruz.
'Find Next' düğmesine tıklarsak değiştirmek istediğimiz kelimeyi ya da metni bulur.
'Replace' düğmesine tıklarsak değiştirmek istediğimiz kelimeyi ya da metni bulup yeni kelime ile değiştirir.
'Replace All' düğmesine tıklarsak değiştirmek istediğimiz kelime ya da metinden aynı olanın hepsini bulup yeni kelime ile değiştirir.



Bazenleri kod içindeki bazı satırları topluca açıklama satırı haline getirmek isteriz.
Böyle bir şey istediğimizde her satırın başına tek tek // işareti koymak yerine Text Editor araççubuğundaki Comment tuşunu kullanabiliriz.
Öncelikle açıklama satırı haline getirilecek olan satırları seçer sonra da Comment tuşuna basarız.
Açıklama satırı haline getirdiğimiz satırları tekrardan normal kod satırı haline dönüştürmek istersek de;
Comment tuşunun hemen yanındaki Uncomment tuşunu kullanabiliriz.





Bu konu burada sonlanmaktadır. Ortam ile ilgili daha fazla merak edilen bir konu olursa şamata bölümünde sorulabilir.